လူသန်းပေါင်း ၁၀၀ ကျော်ဧဝံဂေလိလုပ်ခဲ့သူ Dwight L. Moody (ဒွိုက် အယ်လ် မူဒီ)

 Dwight L. Moody (ဒွိုက် အယ်လ် မူဒီ) အကြောင်းကို မြန်မာဘာသာဖြင့် အပြည့်အစုံ ဖော်ပြရာတွင် ၎င်း၏ ဘဝသမိုင်းကြောင်း၊ ယုံကြည်ချက်၊ ခရစ်ယာန်ဘာသာတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့မှုများနှင့် အမွေအနှစ်များကို အကျယ်တဝင့် ရှင်းပြပါမည်။ မူဒီသည် ၁၉ ရာစု၏ ထင်ရှားသော အမေရိကန် ဧဝံဂေလိဆရာတစ်ဦးဖြစ်ပြီး၊ သူ၏ လုပ်ဆောင်မှုများသည် ခရစ်ယာန်ဘာသာ၏ ပြန်လည်နိုးထမှု (Revivalism) နှင့် မစ်ရှင်လုပ်ငန်းများတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့

သည်။

 **ဘဝသမိုင်းကြောင်း**

Dwight Lyman Moody ကို ၁၈၃၇ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၅ ရက်နေ့တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ မက်ဆာချူးဆက်ပြည်နယ်၊ နော့ဖီးလ်မြို့ (Northfield, Massachusetts) တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ သူသည် အက်ဒွင် မူဒီ (Edwin Moody) နှင့် ဘက်စီ ဟိုလ်တန် မူဒီ (Betsey Holton Moody) တို့၏ ကိုးဦးသော သားသမီးအနက် ဆဋ္ဌမမြောက် သားဖြစ်သည်။ သူ၏ ဖ�ခင်မှာ လယ်သမားနှင့် အုတ်ချပ်လုပ်သောသူဖြစ်ပြီး၊ မူဒီအသက် ၄ နှစ်အရွယ်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် မိခင်ဖြစ်သူ ဘက်စီသည် ကိုယ်ဝန် ၈ လရှိနေပြီး၊ မကြာမီ အမြွှာညီအစ်ကို နှစ်ဦးကို မွေးဖွားခဲ့သည်။ ဖခင်ဆုံးရှုံးပြီးနောက် မိသားစုသည် ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြီး၊ မိခင်ဖြစ်သူသည် ကလေးများကို တစ်ယောက်တည်း ပြုစုပျိုးထောင်ရန် ရုန်းကန်ခဲ့ရသည်။ ဤအခြေအနေကြောင့် မူဒီနှင့် သူ၏ မောင်နှမအချို့သည် အခြားသူများ၏ အိမ်တွင် အလုပ်လုပ်ရန် စေလွှတ်ခံခဲ့ရသည်။ 

မူဒီသည် ငယ်စဉ်က ပညာရေးကို အလွန်အကန့်အသတ်ဖြင့်သာ ရရှိခဲ့ပြီး၊ အခြေခံပညာအဆင့် (ပဉ္စမတန်း) သာလျှင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ သူ၏ မိခင်သည် ယူနီတာရီယန် (Unitarian) ဘာသာဝင်ဖြစ်ပြီး၊ ကလေးများကို ထိုဘုရားကျောင်းသို့ ပုံမှန်ပို့ဆောင်ခဲ့သော်လည်း၊ သူတို့အား သမ္မာကျမ်းစာကို လေ့လာရန် အထူးအားမပေးခဲ့ပေ။ ထို့ကြောင့် မူဒီသည် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ဗဟုသုတ အနည်းငယ်သာရှိခဲ့သည်။ အသက် ၁၇ နှစ်တွင် လယ်သမားဘဝကို စွန့်လွှတ်ကာ ဘော့စတွန်မြို့ (Boston) သို့ အလုပ်အကိုင်ရှာဖွေရန် ထွက်ခွာခဲ့သည်။ ထိုတွင် သူ၏ ဦးလေး ဆမ်ယူရယ် ဟိုလ်တန် (Samuel Holton) ၏ ဖိနပ်ဆိုင်တွင် အလုပ်လုပ်ခွင့်ရခဲ့ပြီး၊ အလုပ်ခံယူရာတွင် ဦးလေး၏ ဘုရားကျောင်းဖြစ်သော မောင့်ဗားနွန် ကွန်ဂရက်ဂေးရှင်းနယ် ဘုရားကျောင်း (Mount Vernon Congregational Church) သို့ တနင်္ဂနွေကျောင်းနှင့် ဝတ်ပြုပွဲများကို ပုံမှန်တက်ရောက်ရန် သဘောတူခဲ့ရသည်။ 

၁၈၅၅ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် မူဒီသည် တနင်္ဂနွေကျောင်းဆရာ အက်ဒွပ် ကင်ဘောလ် (Edward Kimball) ၏ ဧဝံဂေလိတရားဟောပြောမှုကြောင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ ကူးပြောင်းခဲ့သည်။ ကင်ဘောလ်သည် ဖိနပ်ဆိုင်သို့ လာရောက်ကာ မူဒီနှင့် တစ်ဦးချင်းစကားပြောခဲ့ပြီး၊ ခရစ်တော်၏ မေတ္တာနှင့် ကယ်တင်ခြင်းအကြောင်း ရှင်းပြခဲ့သည်။ ဤအဖြစ်အပျက်သည် မူဒီ၏ ဘဝကို ပြောင်းလဲစေခဲ့ပြီး၊ သူ၏ ဝိညာဉ်ရေးခရီးလမ်း၏ အစဖြစ်ခဲ့သည်။ ၁၈၅၆ ခုနှစ်တွင် ချီကာဂိုမြို့ (Chicago) သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ပြီး၊ ဖိနပ်ရောင်းသူအဖြစ် ဆက်လက်လုပ်ကိုင်ကာ ငွေကြေးအောင်မြင်မှု ရရှိရန် ရည်မှန်းခဲ့သည်။ သို့သော် သူ၏ ယုံကြည်ခြင်းသည် တဖြည်းဖြည်း ခိုင်မာလာပြီး၊ လောကီအောင်မြင်မှုထက် ဘုရားသခင်၏ အမှုတော်ကို ဦးစားပေးလာခဲ့သည်။

### **ဘာသာရေးလုပ်ငန်းများနှင့် ဧဝံဂေလိဟောပြောခြင်း**

၁၈၅၈ ခုနှစ်တွင် မူဒီသည် ချီကာဂိုမြို့၏ ဆင်းရဲသားရပ်ကွက်တွင် တနင်္ဂနွေကျောင်း (Sunday School) တစ်ခုကို စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ပညာရေးနှင့် မိဘအုပ်ထိန်းမှု အားနည်းသော ကလေးများကို ပစ်မှတ်ထားကာ၊ ခရစ်ယာန်တရားများ သင်ကြားပေးရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။ ဤကျောင်းသည် လျင်မြန်စွာ ကြီးထွားလာပြီး၊ ၁၈၆၄ ခုနှစ်တွင် အီလီနွိုက်စထရိတ် ဘုရားကျောင်း (Illinois Street Church) အဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ဤဘုရားကျောင်းသည် ယခုအခါ မူဒီ ဘုရားကျောင်း (Moody Church) အဖြစ် လူသိများသည်။ ၁၈၆၀ ခုနှစ်တွင် သူသည် ဖိနပ်လုပ်ငန်းကို လုံးဝစွန့်လွှတ်ကာ၊ ဘာသာရေးလုပ်ငန်းများကို အချိန်ပြည့် အာရုံစိုက်ခဲ့သည်။

အမေရိကန် ပြည်တွင်းစစ် (Civil War) အတွင်း မူဒီသည် စစ်မဝင်ခဲ့သော်လည်း၊ YMCA ၏ အမေရိကန် ခရစ်ယာန်ကော်မရှင် (United States Christian Commission) နှင့်အတူ စစ်သားများကို ဝိညာဉ်ရေးအကူအညီပေးရန် ပါဝင်ခဲ့သည်။ သူသည် တိုက်ပွဲများဖြစ်ပွားခဲ့သော ရှိုင်လို (Shiloh)၊ စတုန်းမြစ် (Stones River) နှင့် ရစ်ချ်မွန်း (Richmond) စသည့် နေရာများသို့ ၉ ကြိမ်တိုင် သွားရောက်ခဲ့ပြီး၊ စစ်သားများအား ဧဝံဂေလိတရားများ ဟောပြောခဲ့သည်။ ၁၈၆၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၈ ရက်တွင် မူဒီသည် အမ်မာ စီ ရီဗဲလ် (Emma C. Revell) နှင့် လက်ထပ်ခဲ့ပြီး၊ ၎င်းတို့မှ သမီးတစ်ဦး (အမ်မာ ရီနိုးလ်) နှင့် သားနှစ်ဦး (ဝီလျံ ရီဗဲလ် နှင့် ပေါလ် ဒွိုက်) တို့ကို မွေးဖွားခဲ့သည်။ အမ်မာသည် မူဒီ၏ ဘာသာရေးလုပ်ငန်းများတွင် အကူအညီများစွာ ပေးခဲ့သည်။

၁၈၇၀ ခုနှစ်တွင် မူဒီသည် ဧဝံဂေလိသီချင်းရေးသူ အိုင်ရာ ဒီ ဆန်ကီ (Ira D. Sankey) နှင့် တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး၊ ၎င်းတို့နှစ်ဦးသည် ပူးပေါင်းကာ အင်္ဂလန်၊ စကော့တလန်နှင့် အိုင်ယာလန်တို့တွင် ဧဝံဂေလိဟောပြောရေး ခရီးစဉ်များ ပြုလုပ်ခဲ့သည် (၁၈၇၃-၁၈၇၅၊ ၁၈၈၁-၁ৈ၈၄)။ ဤခရီးစဉ်များသည် လူထောင်ပေါင်းများစွာကို ဆွဲဆောင်ခဲ့ပြီး၊ မူဒီ၏ ရိုးရှင်းပြီး အားမာန်ရှိသော ဟောပြောမှုနှင့် ဆန်ကီ၏ သီချင်းများက လူအများ၏ နှလုံးသားကို ထိခတ်ခဲ့သည်။ ၁၈၇၁ ခုနှစ် ချီကာဂိုမီးလောင်မှုကြီး (Great Chicago Fire) အပြီးတွင် သူ၏ ဘုရားကျောင်း၊ အိမ်နှင့် YMCA ပျက်စီးခဲ့သော်လည်း၊ ဤဖြစ်ရပ်သည် သူ့အား လူမှုရေးလုပ်ငန်းများထက် ဧဝံဂေလိဟောပြောမှုကို ပိုမိုအာရုံစိုက်စေခဲ့သည်။

### **ယုံကြည်ချက်များနှင့် သင်ကြားမှုများ**

မူဒီသည် ခရစ်ယာန်ဘာသာ၏ အခြေခံယုံကြည်ချက်များကို အလေးပေးခဲ့သည်။ ၎င်းတို့အနက် အဓိကအချက်များမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။

1. **ခရစ်တော်ဗဟိုပြုမှု**  

   မူဒီသည် ယေရှုခရစ်တော်အား ကယ်တင်ခြင်း၏ ဗဟိုချက်အဖြစ် ယုံကြည်ခဲ့ပြီး၊ သူ၏ သေခြင်းနှင့် ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်းသည် လူသားအားလုံးအတွက် အပြစ်မှ လွတ်မြောက်ရန် တစ်ခုတည်းသော လမ်းဖြစ်သည်ဟု ဟောပြောခဲ့သည်။

2. **သမ္မာကျမ်းစာကို အခြေခံခြင်း**  

   သမ္မာကျမ်းစာသည် ဘုရားသခင်၏ နှုတ်ကပတ်တော်ဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းကို စကားလုံးအတိုင်း (literal interpretation) လက်ခံကာ၊ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ “အဆင့်မြင့်ဝေဖန်မှု” (higher criticism)၊ ဆိုရှယ်ဂိုစပယ် (Social Gospel) နှင့် ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်သီအိုရီ (theory of evolution) တို့ကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။

3. **နှလုံးသားဖြင့် ယုံကြည်ခြင်း**  

   ခရစ်ယာန်ဘာသာသည် စိတ်နှလုံးဖြင့် ခံစားရမည့် အရာဖြစ်သည်ဟု ယူဆခဲ့ပြီး၊ တစ်ဦးချင်း ဘုရားသခင်ထံ ပြောင်းလဲလာခြင်း (personal conversion) ကို အလေးပေးခဲ့သည်။

4. **ဒုတိယအကြိမ်ကြွလာခြင်း**  

   ခရစ်တော်၏ ဒုတိယအကြိမ်ကြွလာခြင်း (Second Coming) ကို မျှော်လင့်ခဲ့ပြီး၊ ဤယုံကြည်ချက်သည် သူ၏ ဟောပြောမှုများတွင် ထင်ရှားစွာ ပါဝင်ခဲ့သည်။

5. **လူမှုပြဿနာများနှင့် ကယ်တင်ခြင်း**  

   မူဒီသည် လူမှုရေးပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရန် လူသားတစ်ဦးချင်းစီ၏ ဝိညာဉ်ရေးပြန်လည်မွေးဖွားမှု (divine regeneration) သာလျှင် အဓိကအဖြေဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သည်။ သူသည် ပရဟိတလုပ်ငန်းများကို ထောက်ပံ့ခဲ့သော်လည်း၊ လူမှုရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများထက် တစ်ဦးချင်းကယ်တင်ခြင်းကို ဦးစားပေးခဲ့သည်။

### **ပညာရေးနှင့် အဖွဲ့အစည်းများ**

မူဒီသည် ဧဝံဂေလိဟောပြောသူတစ်ဦးသာမက၊ ပညာရေးနှင့် ခရစ်ယာန်အဖွဲ့အစည်းများ တည်ထောင်သူတစ်ဦးလည်း ဖြစ်သည်။ သူ၏ အဓိကလုပ်ဆောင်ချက်များမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။

1. **နော့ဖီးလ်ကျောင်းများ**  

   ၁၈၇၉ ခုနှစ်တွင် နော့ဖီးလ်မြို့၌ မိန်းကလေးများအတွက် နော့ဖီးလ် ဆယ်မီနာရီ (Northfield Seminary) ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး၊ ၁၈၈၁ ခုနှစ်တွင် ယောက်ျားလေးများအတွက် မောင့်ဟာမွန် ကျောင်း (Mount Hermon School) ကို ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ဤကျောင်းများသည် နောက်ပိုင်းတွင် နော့ဖီးလ် မောင့်ဟာမွန် ကျောင်း (Northfield Mount Hermon School) အဖြစ် ပေါင်းစည်းခဲ့သည်။ ဤကျောင်းများသည် ခရစ်ယာန်တန်ဖိုးများနှင့် လက်တွေ့ပညာရေးကို ပေါင်းစပ်သင်ကြားပေးခဲ့သည်။

2. **မူဒီ သမ္မာကျမ်းစာအင်စတီကျု**  

   ၁၈၈၉ ခုနှစ်တွင် ချီကာဂိုမြို့၌ ချီကာဂို သမ္မာကျမ်းစာအင်စတီကျု (Chicago Bible Institute) ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး၊ မူဒီ ကွယ်လွန်ပြီးနောက် မူဒီ သမ္မာကျမ်းစာအင်စတီကျု (Moody Bible Institute) အဖြစ် အမည်ပြောင်းခဲ့သည်။ ဤအင်စတီကျုသည် ဧဝံဂေလိဟောပြောသူများနှင့် မစ်ရှင်နယ်များကို လေ့ကျင့်ပေးရန် ရည်ရွယ်ခဲ့ပြီး၊ ယနေ့တိုင် လည်ပတ်နေဆဲဖြစ်သည်။

3. **မူဒီ ထုတ်ဝေရေး (Moody Publishers)**  

   မူဒီသည် ခရစ်ယာန်စာအုပ်များနှင့် စာစောင်များကို ထုတ်ဝေရန် ကိုးလ်ပို့တိတ်ဂျ် အသင်း (Colportage Association) ကို စတင်ခဲ့ပြီး၊ ၎င်းသည် နောက်ပိုင်းတွင် မူဒီ ထုတ်ဝေရေး (Moody Publishers) အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ဤအဖွဲ့သည် သာမန်လူများ ဝယ်ယူနိုင်သော စျေးနှုန်းသက်သာသည့် ဘာသာရေးစာပေများကို ဖြန့်ဝေခဲ့သည်။

4. **နော့ဖီးလ် ညီလာခံများ**  

   ၁၈၈၀ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ နော့ဖီးလ်တွင် နှစ်စဉ် ခရစ်ယာန်ညီလာခံများ (Northfield Conferences) ကို စီစဉ်ခဲ့သည်။ ဤညီလာခံများသည် သန့်ရှင်းခြင်း (holiness)၊ ထာဝရမင်္ဂလာနှင့်ဆိုင်သော ယုံကြည်ချက် (premillennialism) နှင့် ဧဝံဂေလိတရား ပြန့်ပွားရေးကို မြှင့်တင်ခဲ့သည်။ ၁၈၈၆ ခုနှစ်တွင် ဤညီလာခံများမှ ကျောင်းသားစေတနာ့ဝန်ထမ်း လှုပ်ရှားမှု (Student Volunteer Movement) ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး၊ “ဤမျိုးဆက်အတွင်း ကမ္ဘာကြီးကို ဧဝံဂေလိတရားပြန့်ပွားစေခြင်း” ဟူသော ဆောင်ပုဒ်ကို ချမှတ်ခဲ့သည်။

### **နောက်ဆုံးနှစ်များနှင့် ကွယ်လွန်ခြင်း**

၁၈၉၂ ခုနှစ်တွင် မူဒီသည် သန့်ရှင်းသောပြည် (Holy Land) သို့ ခရီးထွက်ခဲ့ပြီး၊ ထိုခရီးစဉ်မှ ပြန်လာစဉ် နှလုံးရောဂါလက္ခဏာများ စတင်ခံစားခဲ့ရသည်။ နောက်ဆုံးနှစ်များတွင် သူသည် အကြီးအကျယ် ဟောပြောခြင်းထက် ခရစ်ယာန်များ၏ ဝိညာဉ်ရေးဘဝကို နက်ရှိုင်းစေရန် အာရုံစိုက်ခဲ့သည်။ ၁၈၉၉ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၆ ရက်တွင် မစ်ဆူရီပြည်နယ်၊ ကန်းဆပ်စီးတီးတွင် ဟောပြောနေစဉ် နာမကျန်းဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ နော့ဖီးလ်သို့ ပြန်လာကာ ဒီဇင်ဘာလ ၂၂ ရက်တွင် နှလုံးရောဂါ (congestive heart failure) ဖြင့် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ သူသေဆုံးချိန်တွင် မိသားစုဝင်များက ဝိုင်းရံထားခဲ့သည်။

### **အမွေအနှစ်များ**

မူဒီ၏ ဘဝတစ်လျှောက် ဧဝံဂေလိတရားကို လူပေါင်း ၁၀၀ သန်းကျော်ထံ ဟောပြောခဲ့သည်ဟု ခန့်မှန်းထားပြီး၊ ၎င်းသည် ထိုခေတ်ကာလတွင် မည်သူမှ မမှီသော စံချိန်တစ်ခုဖြစ်သည်။ သူ၏ သြဇာသည် အမေရိကန်နှင့် ဗြိတိန်ကျွန်းများတွင်သာမက၊ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းသို့ ပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။ သူတည်ထောင်ခဲ့သော မူဒီ ဘုရားကျောင်း၊ မူဒီ သမ္မာကျမ်းစာအင်စတီကျု၊ နှင့် မူဒီ ထုတ်ဝေရေးတို့သည် ယနေ့တိုင် လည်ပတ်နေဆဲဖြစ်ပြီး၊ ခရစ်ယာန်ပညာရေးနှင့် မစ်ရှင်လုပ်ငန်းများကို ဆက်လက်ထောက်ပံ့ပေးနေသည်။ 

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ဖလော်ရီဒါပြည်နယ်၊ ပနားမားစီးတီးတွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော လစ်ဘာတီသင်္ဘော (Liberty Ship) တစ်စီးကို သူ၏ ဂုဏ်ပြုမှတ်တမ်းအဖြစ် SS Dwight L. Moody ဟု အမည်ပေးခဲ့သည်။ ထို့ပြင် အမေရိကန်သမ္မတ ဒွိုက် ဒီ အိုင်ဇင်ဟောင်းဝါး (Dwight D. Eisenhower) ကိုလည်း မူဒီ၏ ဂုဏ်ပြုအမည်ပေးခြင်းဖြင့် မွေးခဲ့သည်။

*အကျဉ်းချုပ်

Dwight L. Moody သည် ဆင်းရဲသောမိသားစုမှ မွေးဖွားလာပြီး၊ ပညာရေးအနည်းငယ်သာ ရရှိခဲ့သော်လည်း၊ ဘုရားသခင်၏ ခေါ်တော်မူခြင်းကို လက်ခံကာ ခရစ်ယာန်ဘာသာတွင် ကြီးမားသော အကျိုးသက်ရောက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သူဖြစ်သည်။ သူ၏ ရိုးရှင်းပြီး အားမာန်ရှိသော ဟောပြောမှုများ၊ ခရစ်တော်ဗဟိုပြု ယုံကြည်ခြင်း၊ နှင့် ပညာရေးနှင့် မစ်ရှင်လုပ်ငန်းများအတွက် ကြိုးပမ်းမှုများကြောင့်၊ ၁၉ ရာစု၏ “မစ္စတာ ပရိုတက်စတင့်” ဟု သမုတ်ခံခဲ့ရသည်။ သူ၏ အမွေအနှစ်များသည် ယနေ့တိုင် ခရစ်ယာန်အသိုင်းအဝိုင်းတွင် သက်ရောက်မှုရှိနေဆဲဖြစ်သည်။