ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမား Martin Luther (မာတင် လူသာ)

               Martin Luther (မာတင် လူသာ) အကြောင်းကို မြန်မာဘာသာဖြင့် အပြည့်အစုံ ဖော်ပြရာတွင် ၎င်း၏ ဘဝသမိုင်းကြောင်း၊ ယုံကြည်ချက်များ၊ ခရစ်ယာန်ဘာသာတွင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး (Protestant Reformation) အတွက် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့မှုများနှင့် သူ၏ အမွေအနှစ်များကို အကျယ်တဝင့် ရှင်းပြပါမည်။ မာတင် လူသာသည် ၁၆ ရာစု၏ အထင်ကရ ဂျာမန် ဘာသာပြုဆရာ၊ ဘုရားကျောင်းဆရာနှင့် ပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး၊ သူ၏ လုပ်ဆောင်မှုများသည် အနောက်တိုင်း ခရစ်ယာန်ဘာ

သာ၏ သမိုင်းကို ပြောင်းလဲစေခဲ့သည်။

### **ဘဝသမိုင်းကြောင်း**

Martin Luther ကို ၁၄၈၃ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် ဂျာမနီနိုင်ငံ၊ ဆက်ဆိုနီအန်ဟော့ (Saxony-Anhalt) ပြည်နယ်၊ အိုက်စလီဘင် (Eisleben) မြို့တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ သူ၏ ဖခင် ဟန်းစ် လူဒါ (Hans Luder) သည် လယ်သမားနှင့် သတ္တုတူးဖော်သူဖြစ်ပြီး၊ မိခင် မာဂရက်သာ လူဒါ (Margaretha Luder) သည် အိမ်ထောင်စုကို စီမံခန့်ခွဲသူဖြစ်သည်။ လူသာသည် ၎င်းတို့၏ ကိုးဦးသော သားသမီးအနက် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ ဖခင်ဖြစ်သူသည် သားဖြစ်သူကို ပညာတတ်ဖြစ်စေလိုသောကြောင့်၊ လူသာအား ကျောင်းသို့ ပို့ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ဥပဒေပညာသင်ယူရန် စီစဉ်ခဲ့သည်။ 

၁၄၈၈ ခုနှစ်တွင် လူသာသည် မာန်းစဖီးလ် (Mansfeld) မြို့တွင် ကျောင်းစတက်ခဲ့ပြီး၊ ၁၅၀၁ ခုနှစ်တွင် အဲဖူတ် (Erfurt) တက္ကသိုလ်သို့ ဝင်ရောက်ကာ အနုပညာ၊ ဒဿနိကဗေဒနှင့် ဥပဒေပညာများကို လေ့လာခဲ့သည်။ ၁၅၀၅ ခုနှစ်တွင် ဥပဒေဘွဲ့တစ်ခု (Master of Arts) ရရှိခဲ့သော်လည်း၊ ထိုနှစ်တွင် အရေးကြီးသော ဘဝပြောင်းလဲမှုတစ်ခု ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ဇူလိုင်လ ၂ ရက်နေ့တွင် အိမ်သို့ ပြန်လာစဉ် မိုးသက်မုန်တိုင်းထဲတွင် မိုးကြိုးပစ်ခံရမလို ဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ ထိုအချိန်တွင် သူသည် စိန့်အန်း (St. Anne) အား “ကျွန်ုပ်ကို ကယ်တင်ပါ၊ ကျွန်ုပ် ဘုန်းကြီးဖြစ်ပါမည်” ဟု ကတိပြုခဲ့သည်။ ဤဖြစ်ရပ်ကြောင့် သူသည် ဥပဒေလေ့လာမှုကို စွန့်လွှတ်ကာ၊ ဩဂတ်စတီနီယန် ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်း (Augustinian Monastery) သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။

၁၅၀၇ ခုနှစ်တွင် လူသာသည် ယဇ်ပုရောဟိတ်အဖြစ် ခန့်အပ်ခံခဲ့ရပြီး၊ ၁၅၁၂ ခုနှစ်တွင် ဝစ်တန်ဘတ် (Wittenberg) တက္ကသိုလ်မှ ဘုရားကျောင်းဆရာ ပါရဂူဘွဲ့ (Doctor of Theology) ရရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက် သူသည် ဝစ်တန်ဘတ်တွင် သမ္မာကျမ်းစာ ပါမောက္ခအဖြစ် စတင်အမှုထမ်းခဲ့ပြီး၊ သမ္မာကျမ်းစာကို နက်ရှိုင်းစွာ လေ့လာခဲ့သည်။ ဤကာလအတွင်း လူသာသည် ရိုမန်ကက်သလစ် ဘုရားကျောင်း၏ အချို့သော အလေ့အကျင့်များနှင့် ယုံကြည်ချက်များကို မေးခွန်းထုတ်လာခဲ့သည်။

### **ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး၏ အစ (Protestant Reformation)**

လူသာ၏ ဘာသာရေးဘဝတွင် အဓိကအလှည့်အပြောင်းဖြစ်ခဲ့သည်မှာ ၁၅၁၇ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၃၁ ရက်နေ့တွင် ဖြစ်သည်။ ထိုနေ့တွင် သူသည် “စကားစစ်ထိုးပွဲ ၉၅ ချက်” (95 Theses) ဟု ခေါ်သော စာတမ်းတစ်စောင်ကို ဝစ်တန်ဘတ် ချာ့ချ်တံခါး၌ တင်ခဲ့သည်။ ဤစာတမ်းသည် ရိုမန်ကက်သလစ် ဘုရားကျောင်း၏ အပြစ်ဖြေခြင်း (indulgences) ရောင်းချမှုကို ဝေဖန်ထားပြီး၊ ဘုရားကျောင်း၏ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် သွန်သင်ချက်များကို ပြန်လည်ပြုပြင်ရန် တောင်းဆိုထားသည်။ အပြစ်ဖြေခြင်းဆိုသည်မှာ လူတို့၏ အပြစ်များကို ငွေပေးချေမှုဖြင့် ဖြေလျှော့ပေးနိုင်သည်ဟု ဘုရားကျောင်းက ကြေညာထားခြင်းဖြစ်ပြီး၊ လူသာက ၎င်းကို သမ္မာကျမ်းစာနှင့် မကိုက်ညီဟု ယူဆခဲ့သည်။ 

ဤစာတမ်းကို လက်တင်ဘာသာဖြင့် ရေးသားခဲ့သော်လည်း၊ ပုံနှိပ်စက်၏ တိုးတက်မှုကြောင့် လျင်မြန်စွာ ဂျာမနီနှင့် ဥရောပတစ်ခွင်သို့ ပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။ လူသာ၏ အဓိကအငြင်းပွားမှုမှာ “လူသည် ယုံကြည်ခြင်းအားဖြင့်သာ ကယ်တင်ခြင်းရသည်” (Justification by Faith Alone) ဟူသော အယူအဆဖြစ်သည်။ သူသည် ရောမ ၁:၁၇ (“ဘုရားသခင်၏ ဖြောင့်မတ်ခြင်းသည် ဧဝံဂေလိတရားထဲတွင် ထင်ရှားပြီး၊ ယုံကြည်ခြင်းမှ ယုံကြည်ခြင်းသို့ ရောက်သည်”) ကို လေ့လာပြီးနောက်၊ ဘုရားသခင်၏ ကျေးဇူးတော်သည် လူသားတို့၏ ကောင်းမှုကုသိုလ် (good works) မဟုတ်ဘဲ၊ ယုံကြည်ခြင်းအားဖြင့်သာ ရရှိသည်ဟု ယုံကြည်လာခဲ့သည်။

၁၅၁၈ ခုနှစ်တွင် လူသာသည် ဩဂတ်စဘတ် (Augsburg) တွင် ကက်သလစ် ဘုရားကျောင်းခေါင်းဆောင် ကာဒီနယ် ကာဂျီတန် (Cardinal Cajetan) နှင့် စကားစစ်ထိုးခဲ့ပြီး၊ သူ၏ အယူအဆကို ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ ၁၅၁၉ ခုနှစ်တွင် လိုက်ပ်ဇစ် (Leipzig) တွင် ဂျိုဟန် အက်ခ် (Johann Eck) နှင့် စကားစစ်ထိုးမှုတွင် လူသာသည် ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး၏ အာဏာကို မေးခွန်းထုတ်ခဲ့ပြီး၊ ဘုရားကျောင်းသည် သမ္မာကျမ်းစာထက် သာလွန်သည်ဟူသော အယူအဆကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။ ၁၅၂၀ ခုနှစ်တွင် ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး လီယို ၁၀ (Pope Leo X) က လူသာအား ဘာသာရေးဆန့်ကျင်သူ (heretic) အဖြစ် စီရင်ရန် အမိန့်ထုတ်ခဲ့ပြီး၊ လူသာက ၎င်းကို မီးရှို့ကာ ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။

၁၅၂၁ ခုနှစ်တွင် လူသာသည် ဝါးမ်စ် ညီလာခံ (Diet of Worms) သို့ ဧကရာဇ် ချားလ်စ် ၅ (Emperor Charles V) ၏ ဆင့်ခေါ်မှုဖြင့် တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ထိုတွင် သူ၏ စာအုပ်များနှင့် ယုံကြည်ချက်များကို ပြန်ရုပ်သိမ်းရန် တောင်းဆိုခံခဲ့ရသော်လည်း၊ လူသာက “ဤနေရာ၌ ကျွန်ုပ်ရပ်တည်ပါသည်၊ ဘုရားသခင်ကူညီပါ၊ ကျွန်ုပ် အခြားမလုပ်နိုင်ပါ” ဟု ကျော်ကြားစွာ ပြန်လည်ဖြေကြားခဲ့သည်။ ဤဖြစ်ရပ်ကြောင့် ဧကရာဇ်က သူ့ကို အာဏာပိုင်များထံ ဖမ်းဆီးပြီး စီရင်ရန် အမိန့်ထုတ်ခဲ့သော်လည်း၊ ဆက်ဆိုနီ၏ မင်းသား ဖရက်ဒရစ် ၃ (Frederick III) က လူသာအား ဝါးဘတ် ရဲတိုက် (Wartburg Castle) တွင် လျှို့ဝှက်ခိုအောင်းစေခဲ့သည်။

### **ယုံကြည်ချက်များနှင့် သင်ကြားမှုများ**

လူသာ၏ ယုံကြည်ချက်များသည် ရိုမန်ကက်သလစ် ဘုရားကျောင်းနှင့် ကွဲပြားပြီး၊ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး၏ အခြေခံကျောက်တိုင်များ ဖြစ်လာခဲ့သည်။

1. **ယုံကြည်ခြင်းအားဖြင့်သာ ကယ်တင်ခြင်း (Sola Fide)**  

   လူသည် ဘုရားသခင်၏ ကျေးဇူးတော်ကို ယုံကြည်ခြင်းအားဖြင့်သာ ကယ်တင်ခြင်းရရှိပြီး၊ ကောင်းမှုကုသိုလ် သို့မဟုတ် ဘုရားကျောင်း၏ ကိုယ်တော်အခမ်းအနားများဖြင့် မဟုတ်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သည်။

2. **သမ္မာကျမ်းစာသာလျှင် (Sola Scriptura)**  

   သမ္မာကျမ်းစာသည် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အမှန်တရား၏ တစ်ခုတည်းသော အာဏာပိုင်ဖြစ်ပြီး၊ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး သို့မဟုတ် ဘုရားကျောင်းအာဏာပိုင်များထက် သာလွန်သည်ဟု ယူဆခဲ့သည်။

3. **လူတိုင်းသည် ယဇ်ပုရောဟိတ် (Priesthood of All Believers)**  

   ယုံကြည်သူအားလုံးသည် ဘုရားသခင်ထံ တိုက်ရိုက်ချဉ်းကပ်ခွင့်ရှိပြီး၊ ယဇ်ပုရောဟိတ် သို့မဟုတ် ဘုန်းကြီးများ၏ ကြားဝင်ဆုတောင်းမှု မလိုအပ်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သည်။

4. **ကိုယ်တော်အခမ်းအနားများ**  

   လူသာသည် ရိုမန်ကက်သလစ်၏ ကိုယ်တော်အခမ်းအနား ၇ ခုအနက် နှစ်ခုသာဖြစ်သော နှစ်ခြင်းခံခြင်း (Baptism) နှင့် ပဉ္စလကမ္ဘာ (Lord’s Supper) ကိုသာ လက်ခံခဲ့သည်။ သူသည် ပဉ္စလကမ္ဘာတွင် ခရစ်တော်၏ တည်ရှိမှုကို “တပေါင်းတည်းဖြစ်ခြင်း” (consubstantiation) ဟု ယုံကြည်ခဲ့ပြီး၊ ရိုမန်ကက်သလစ်၏ “အစစ်အမှန်ပြောင်းလဲခြင်း” (transubstantiation) ကို ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။

5. **ဘုရားကျောင်းနှင့် အာဏာပိုင်**  

   လူသာသည် ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး၏ အာဏာကို ဆန့်ကျင်ခဲ့ပြီး၊ ဘုရားကျောင်းသည် လူသားများ၏ စည်းမျဉ်းများဖြင့် လွှမ်းမိုးမှုမခံသင့်ဘဲ၊ ဘုရားသခင်၏ နှုတ်ကပတ်တော်ကိုသာ လိုက်နာသင့်သည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သည်။

### **ဝါးဘတ် ရဲတိုက်ကာလနှင့် စာပေလုပ်ငန်းများ**

၁၅၂၁-၁၅၂၂ ခုနှစ်အတွင်း ဝါးဘတ် ရဲတိုက်တွင် ခိုအောင်းနေစဉ်၊ လူသာသည် “ယုန်ကတ် ဂျော့ဂျ်” (Junker Jörg) ဟူသော အမည်ဖြင့် နေထိုင်ခဲ့ပြီး၊ သမ္မာကျမ်းစာ၏ ဓမ္မသစ်ကျမ်းကို ဂျာမန်ဘာသာသို့ ဘာသာပြန်ခဲ့သည်။ ဤဘာသာပြန်မှုသည် ဂျာမန်ဘာသာစကားကို စံပြုစေခဲ့ပြီး၊ သာမန်လူများအား သမ္မာကျမ်းစာကို ဖတ်ရှုနိုင်စေခဲ့သည်။ ၁၅၃၄ ခုနှစ်တွင် သမ္မာကျမ်းစာ တစ်အုပ်လုံးကို ဂျာမန်ဘာသာဖြင့် ပြီးစီးခဲ့ပြီး၊ ၎င်းသည် ပုံနှိပ်စက်ခေတ်တွင် အများဆုံး ဖြန့်ဝေခဲ့သော စာအုပ်များထဲမှ တစ်အုပ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ထို့ပြင် လူသာသည် အခြားစာအုပ်များစွာကို ရေးသားခဲ့သည်။ အထင်ရှားဆုံးမှာ ၁၅၂၀ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သော စာအုပ်သုံးအုပ်ဖြစ်သည်။

- **“ဂျာမန်နိုင်ငံ၏ ခရစ်ယာန်မျိုးရိုးမြတ်များထံသို့” (To the Christian Nobility of the German Nation)** - ဘုရားကျောင်း၏ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုကို ပြုပြင်ရန် လူမှုအဆင့်အတန်းအားလုံးကို တိုက်တွန်းခဲ့သည်။

- **“ဘာဘီလုံဖမ်းဆီးခြင်း” (The Babylonian Captivity of the Church)** - ကိုယ်တော်အခမ်းအနားများကို ဝေဖန်ပြီး၊ နှစ်ခုသာ လက်ခံခဲ့သည်။

- **“ခရစ်ယာန်၏ လွတ်လပ်မှု” (The Freedom of a Christian)** - ယုံကြည်ခြင်းအားဖြင့် လွတ်မြောက်မှုနှင့် ကောင်းမှုကုသိုလ်၏ ဆက်စပ်မှုကို ရှင်းပြခဲ့သည်။

ထို့ပြင် လူသာသည် ဘုရားကျောင်းဝတ်ပြုပွဲများအတွက် ဂျာမန်ဘာသာဖြင့် သီချင်းများ ရေးသားခဲ့ပြီး၊ “A Mighty Fortress Is Our God” (အင်အားကြီးသော ခံတပ်သည် ကျွန်ုပ်တို့၏ ဘုရားဖြစ်သည်) သည် အထင်ရှားဆုံး သီချင်းဖြစ်သည်။

### **ကိုယ်ပိုင်ဘဝနှင့် နောက်ဆုံးနှစ်များ**

၁၅၂၅ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၁၃ ရက်တွင် လူသာသည် ယခင် သီလရှင် ကက်သရင်း ဗွန် ဘိုရာ (Katharina von Bora) နှင့် လက်ထပ်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် သားသမီး ၆ ဦး (ဟန်းစ်၊ အဲလစ်ဇဘက်၊ မာဂဒလင်း၊ မာတင်၊ ပေါလ်၊ မာဂရက်သာ) ကို မွေးဖွားခဲ့ပြီး၊ လူသာ၏ အိမ်ထောင်ရေးဘဝသည် ဘုန်းကြီးများ အိမ်ထောင်ပြုခွင့်ရှိသည်ဟူသော သူ၏ ယုံကြည်ချက်ကို သက်သေပြခဲ့သည်။ ကက်သရင်းသည် အိမ်ထောင်စုကို စီမံခန့်ခွဲရာတွင် ထူးခတ်ခဲ့ပြီး၊ လူသာ၏ ဘဝတွင် အားကိုးအားထားဖြစ်ခဲ့သည်။

၁၅၂၅ ခုနှစ်တွင် လယ်သမားစစ်ပွဲ (Peasants’ War) ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး၊ လူသာ၏ သင်ကြားမှုများကို လွဲမှားစွာ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုကာ လယ်သမားများ ပုန်ကန်ခဲ့ကြသည်။ လူသာက ၎င်းကို ဆန့်ကျင်ခဲ့ပြီး၊ အာဏာပိုင်များကို နာခံရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ ထို့ပြင် သူသည် ဂျူးလူမျိုးများကို ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ ပြောင်းလာရန် တိုက်တွန်းခဲ့သော်လည်း၊ နောက်ပိုင်းတွင် ၎င်းတို့ ငြင်းဆန်မှုကြောင့် “ဂျူးလူမျိုးများနှင့် ၎င်းတို့၏ မုသာများ” (On the Jews and Their Lies) ဟူသော စာအုပ်ကို ၁၅၄၃ ခုနှစ်တွင် ရေးသားခဲ့သည်။ ဤစာအုပ်သည် ဂျူးဆန့်ကျင်ရေး အမြင်များပါဝင်ပြီး၊ နောက်ပိုင်းတွင် နာဇီများက ၎င်းကို အလွဲသုံးစားပြုခဲ့သည်။ ဤအချက်သည် လူသာ၏ ဘဝတွင် အငြင်းပွားဖွယ် အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။

၁၅၄၆ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၈ ရက်တွင် လူသာသည် အိုက်စလီဘင်မြို့တွင် နာမကျန်းဖြစ်ကာ ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ သူ၏ န personallyဆုံးစကားမှာ “ကျွန်ုပ်တို့သည် ဘုရားသခင်ထံမှ လာပြီး၊ ဘုရားသခင်ထံသို့ ပြန်သွားကြသည်” ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ သူ၏ ရုပ်ကြွင်းကို ဝစ်တန်ဘတ် ချာ့ချ်တွင် သင်္ဂြိုဟ်ခဲ့သည်။

### **အမွေအနှစ်များ**

မာတင် လူသာ၏ လုပ်ဆောင်မှုများသည် ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့် အနောက်တိုင်းယဉ်ကျေးမှုတွင် ကြီးမားသော အကျိုးသက်ရောက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။

1. **ပရိုတက်စတင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး**  

   လူသာ၏ ၉၅ ချက်သည် ပရိုတက်စတင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး၏ မီးပွားဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ လူသာရင် (Lutheran)၊ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး (Reformed)၊ အန်နာဘက်တစ် (Anabaptist) စသည့် ဂိုဏ်းများ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။

2. **ဘာသာစကားနှင့် ပညာရေး**  

   သမ္မာကျမ်းစာ၏ ဂျာမန်ဘာသာပြန်သည် ဂျာမန်ဘာသာစကားကို စည်းလုံးညီညွတ်စေခဲ့ပြီး၊ သာမန်လူများ၏ ပညာရေးအဆင့်ကို မြှင့်တင်ခဲ့သည်။ လူသာသည် ကလေးများအတွက် ကျောင်းများ တည်ထောင်ရန်လည်း တိုက်တွန်းခဲ့သည်။

3. **ဘုရားကျောင်းနှင့် နိုင်ငံတော်**  

   လူသာသည် ဘုရားကျောင်းနှင့် နိုင်ငံတော်ကို ခွဲခြားသင့်သည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့ပြီး၊ ဤအယူအဆသည် နောက်ပိုင်းတွင် ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်၏ အခြေခံဖြစ်လာခဲ့သည်။

4. **အငြင်းပွားဖွယ် အမွေအနှစ်**  

   လူသာ၏ ဂျူးဆန့်ကျင်ရေး ရေးသားမှုများသည် နောက်ပိုင်းတွင် ဝေဖန်ခံခဲ့ရပြီး၊ သူ၏ ဘဝ၏ အားနည်းချက်တစ်ခုအဖြစ် ရှုမြင်ခံရသည်။ သို့သော် သူ၏ ဘာသာရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများသည် ဤအငြင်းပွားမှုကို အရိပ်မထားခဲ့ပေ။

### **အကျဉ်းချုပ်**

Martin Luther သည် ရိုမန်ကက်သလစ် ဘုရားကျောင်း၏ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် သွန်သင်ချက်များကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သူဖြစ်ပြီး၊ “ယုံကြည်ခြင်းအားဖြင့်သာ ကယ်တင်ခြင်း” နှင့် “သမ္မာကျမ်းစာသာလျှင်” ဟူသော အယူအဆများဖြင့် ပရိုတက်စတင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ သူ၏ ၉၅ ချက်သည် ခရစ်ယာန်ဘာသာကို နှစ်ပိုင်းခွဲခဲ့ပြီး၊ သမ္မာကျမ်းစာ ဂျာမန်ဘာသာပြန်သည် ဘာသာစကားနှင့် ပညာရေးကို တော်လှန်ခဲ့သည်။ သူ၏ ဘဝသည် အောင်မြင်မှုများနှင့် အငြင်းပွားဖွယ်ရာများ ရောယှက်နေသော်လည်း�、လူသာ၏ အမွေအနှစ်သည် ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့် အနောက်တိုင်းသမိုင်းတွင် အမြဲတည်ရှိနေမည်ဖြစ်သည်။