လူသိနည်းသော Moravian Brethren (မော်ရေးဗီးယန်း ညီအစ်ကိုများ)

 Moravian Brethren (မော်ရေးဗီးယန်း ညီအစ်ကိုများ) အကြောင်းကို မြန်မာဘာသာဖြင့် အပြည့်အစုံ ဖော်ပြရာတွင် ၎င်းတို့၏ သမိုင်းကြောင်း၊ ယုံကြည်ချက်၊ အဖွဲ့အစည်းနှင့် လက်ရှိအနေအထားကို အကျယ်တဝင့် ရှင်းပြပါမည်။ Moravian Brethren သည် ခရစ်ယာန်ဘာသာ၏ ပရိုတက်စတင့် (Protestant) ဂိုဏ်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းတို့၏ တရားဝင်အမည်မှာ "Unitas Fratrum" (ညီအစ်ကိုများ၏ စည်းလုံးညီညွတ်မှု) ဖြစ်သည်။ ဤဂိုဏ်းသည် ချက်သမ္မတနိုင်ငံ (ယခင် ဘိုဟီးမီးယားနှင့် မော်ရေးဗီးယား) တွင် စတင်ခဲ့ပြီး သမိုင်းတွင် အရေးပါ

သော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။

### **သမိုင်းကြောင်း**

Moravian Brethren ၏ မူလအစသည် ၁၅ ရာစုသို့ ပြန်သွားသည်။ ၎င်းတို့၏ အစောဆုံး အမြစ်ကို ချက် ဘာသာပြုသူ ယာန် ဟပ်စ် (Jan Hus) ၏ လှုပ်ရှားမှုတွင် တွေ့ရသည်။ ယာန် ဟပ်စ်သည် ၁၄၀၀ ပြည့်နှစ်များတွင် ရိုမန်ကက်သလစ် ဘုရားကျောင်း၏ အချို့သော အလေ့အကျင့်များနှင့် ယုံကြည်ချက်များကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ သူသည် ဘုရားဝတ်ပြုပွဲများကို ချက်ဘာသာစကားဖြင့် ပြုလုပ်ရန်၊ ယဇ်ပုရောဟိတ်များ အိမ်ထောင်ပြုခွင့်ပေးရန်၊ အပြစ်ဖြေခြင်း (indulgences) နှင့် သန့်စင်ခန်း (purgatory) အယူအဆကို ဖယ်ရှားရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ဤလှုပ်ရှားမှုသည် မာတင် လူသာ၏ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး (Protestant Reformation) မတိုင်မီ တစ်ရာစုခန့် စတင်ခဲ့သောကြောင့် သမိုင်းပညာရှင်အချို့က Moravian Church ကို ပထမဆုံး ပရိုတက်စတင့် ဂိုဏ်းအဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။

၁၄၁၅ ခုနှစ်တွင် ယာန် ဟပ်စ်သည် ဘာသာရေး ဆန့်ကျင်သူ (heretic) အဖြစ် စီရင်ခံရပြီး မီးရှို့ခံခဲ့ရသော်လည်း၊ သူ၏ နောက်လိုက်များက ဟပ်စိုက် (Hussite) လှုပ်ရှားမှုကို ဆက်လက် ထိန်းသိမ်းခဲ့ကြသည်။ ၁၄၅၇ ခုနှစ်တွင် ၎င်းတို့သည် ဘိုဟီးမီးယားရှိ ကွန်းဗတ် (Kunvald) ရွာတွင် "Unitas Fratrum" ဟု ခေါ်သော ဘာသာရေးအဖွဲ့အစည်းကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ဤအဖွဲ့သည် ယေရှု၏ တောင်ပေါ်တရားဒေသနာ (Sermon on the Mount) ကို အခြေခံ၍ အာဏာမသုံးခြင်း (pacifism) နှင့် အသိုက်အဝန်းဘဝကို ဦးတည်ခဲ့သည်။ ၁၄၆၇ ခုနှစ်တွင် ၎င်းတို့သည် ကိုယ်ပိုင် ဘိရှော့များ (bishops) နှင့် ယဇ်ပုရောဟိတ်များကို ခန့်အပ်ကာ ရိုမန်ကက်သလစ်မှ လုံးဝခွဲထွက်ခဲ့သည်။

၁၆ ရာစုတွင် Moravian Brethren သည် ဘိုဟီးမီးယားနှင့် မော်ရေးဗီးယားတွင် အောင်မြင်မှုများ ရရှိခဲ့ပြီး၊ ကျောင်းများ၊ ပုံနှိပ်စက်ရုံများ တည်ထောင်ကာ ချက်ဘာသာဖြင့် သမ္မာကျမ်းစာကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ သို့သော် ၁၆၁၈-၁၆၄၈ ခုနှစ်ကာလ သုံးဆယ်နှစ်စစ်ပွဲ (Thirty Years' War) အတွင်း ပရိုတက်စတင့်များ ရှုံးနိမ့်ခဲ့ပြီး၊ ၁၆၂၀ တွင် ဝှိုက် မောင့်တိန်း (White Mountain) တိုက်ပွဲတွင် အရေးနိမ့်ခဲ့သည်။ ဤအချိန်တွင် ၎င်းတို့သည် ပြင်းထန်သော နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုကို ခံခဲ့ရပြီး အဖွဲ့အစည်းအနေဖြင့် လုံးဝပျောက်ကွယ်သွားခဲ့သည်။ သို့သော် ယောဟန် အေမို့စ် ကိုမီနီးယပ်စ် (John Amos Comenius) ကဲ့သို့သော ခေါင်းဆောင်များက "ဝှက်ထားသောအစေ့" (Hidden Seed) ဟု ခေါ်သော ယုံကြည်သူအနည်းငယ်ကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ခဲ့ပြီး၊ တစ်နေ့တွင် ၎င်းတို့ ပြန်လည်ထွန်းကားလာမည်ဟု ဆုတောင်းခဲ့သည်။

၁၈ ရာစုတွင် ဂျာမနီနိုင်ငံ ဆက်ဆိုနီ (Saxony) ဒေသရှိ နီကိုလပ်စ် လူဒွစ် ဗွန် ဇင်ဇင်ဒေါ့ဖ် (Nikolaus Ludwig von Zinzendorf) ဆိုသူ အမျိုးမြတ်၏ အိမ်ယာတွင် မော်ရေးဗီးယားမှ ဒုက္ခသည်များ ခိုလှုံခွင့်ရခဲ့သည်။ ၁၇၂၂ ခုနှစ်တွင် ၎င်းတို့သည် ဟဲရန်ဟုတ် (Herrnhut) မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး၊ ၁၇၂၇ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၃ ရက်တွင် ဝိညာဉ်ရေးနိုးကြားမှုတစ်ခု ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ဤအဖြစ်အပျက်ကို Moravian Church ၏ "ပြန်လည်နိုးထမှု" (Renewed Unity) အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ ဇင်ဇင်ဒေါ့ဖ်၏ ဦးဆောင်မှုဖြင့် ၎င်းတို့သည် ပရိုတက်စတင့် ဂိုဏ်းတစ်ခုအဖြစ် ပြန်လည်ထူထောင်ခဲ့ပြီး၊ မစ်ရှင်နှင့် ပညာရေးလုပ်ငန်းများကို အဓိကထားလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။

### **ယုံကြည်ချက်များ**

Moravian Brethren ၏ ယုံကြည်ချက်များသည် ခရစ်ယာန်ဘာသာ၏ အခြေခံမူများပေါ်တွင် တည်ဆောက်ထားပြီး၊ အောက်ပါအချက်များကို အဓိကထားသည်။

1. **ခရစ်တော်ဗဟိုပြုမှု (Christocentric Faith)**  

   ခရစ်တော်သည် ကယ်တင်ခြင်း၏ အရင်းအမြစ်ဖြစ်ပြီး၊ လူသားအားလုံးကို သူ၏ သေခြင်းနှင့် ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်းဖြင့် ကယ်တင်ခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်သည်။ ၎င်းတို့သည် ခရစ်တော်ကို "သခင်" အဖြစ် လက်ခံပြီး၊ နေ့စဉ်ဘဝတွင် သူ၏ ပုံစံအတိုင်း နေထိုင်ရန် ကြိုးစားကြသည်။

2. **သမ္မာကျမ်းစာကို အခြေခံခြင်း**  

   သမ္မာကျမ်းစာသည် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အမှန်တရားအားလုံး၏ အရင်းအမြစ်ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်သည်။ ၎င်းတို့သည် အယူဝါဒများကို ရှုပ်ထွေးစွာ ဖွဲ့စည်းခြင်းထက်၊ ကျမ်းစာကို ရိုးရှင်းစွာ လိုက်နာရန် ဦးစားပေးသည်။

3. **နှလုံးသားဘာသာ (Religion of the Heart)**  

   ခရစ်ယာန်ဘာသာသည် စိတ်နှလုံးဖြင့် ခံစားရမည့် အရာဖြစ်သည်ဟု ယူဆသည်။ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရ ခရစ်တော်ထံ ပြောင်းလဲလာခြင်း (conversion) သည် ဝမ်းမြောက်ဖွယ် အတွေ့အကြုံတစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ ယုံကြည်ခြင်းသည် လူတစ်ဦး၏ အတွင်းထဲတွင် တဖြည်းဖြည်း ကြီးထွားလာသည်ဟု ယူဆသည်။

4. **အာဏာမသုံးခြင်း (Pacifism)**  

   သမိုင်းကြောင်းအရ Moravian Brethren သည် အာဏာမသုံးသည့် မူဝါဒကို လက်ခံကြသည်။ ဥပမာ၊ ဂနဒင်ဟူတန် အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှု (Gnadenhutten Massacre) တွင် မော်ရေးဗီးယန်း ခရစ်ယာန် အိန္ဒိယလူမျိုးများသည် ခုခံခြင်းမပြုဘဲ၊ ဘုရားသခင်ကို ဆုတောင်းကာ သီချင်းဆိုရင်း အသက်ပေးခဲ့ကြသည်။

5. **စည်းလုံးညီညွတ်မှု**  

   ၎င်းတို့၏ ဆောင်ပုဒ်ဖြစ်သော "မရှိမဖြစ်အရာများတွင် စည်းလုံးမှု၊ မရှိမဖြစ်မဟုတ်သောအရာများတွင် လွတ်လပ်မှု၊ အရာအားလုံးတွင် ချစ်ခြင်းမေတ္တာ" (In essentials, unity; in nonessentials, liberty; in all things, love) သည် ၎င်းတို့၏ ခရစ်ယာန်ဂိုဏ်းများအကြား စည်းလုံးညီညွတ်မှုကို အလေးပေးသည်။

### **အဖွဲ့အစည်းနှင့် လုပ်ဆောင်ချက်များ**

Moravian Brethren သည် ၎င်းတို့၏ အဖွဲ့အစည်းတွင် ဘိရှော့များ (bishops)၊ ယဇ်ပုရောဟိတ်များ (presbyters) နှင့် ဒီခန်များ (deacons) ဟူ၍ အဆင့်သုံးဆင့် ရှိသည်။ ဘိရှော့များသည် စီမံခန့်ခွဲရေးထက် ဝိညာဉ်ရေးဆိုင်ရာ ဦးဆောင်မှုကို အဓိကထားပြီး၊ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စည်းလုံးညီညွတ်မှု (Unity) ကို ကြီးကြပ်သည်။ ၎င်းတို့သည် ရိုမန်ကက်သလစ်မှ ဆက်ခံထားသော တမန်တော်ဆက်ခံခြင်း (apostolic succession) ကို ထိန်းသိမ်းထားသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။

၎င်းတို့၏ လုပ်ဆောင်ချက်များတွင် အောက်ပါအချက်များ ပါဝင်သည်။

1. **မစ်ရှင်လုပ်ငန်း**  

   Moravian Brethren သည် မစ်ရှင်နယ်လုပ်ငန်းများကို ၁၇၃၂ ခုနှစ်မှ စတင်ခဲ့ပြီး၊ ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး ပရိုတက်စတင့် မစ်ရှင်နယ်များအဖြစ် သတ်မှတ်ခံရသည်။ ၎င်းတို့သည် ကာရစ်ဘီယံ၊ အမေရိက၊ အာဖရိက၊ ဂရင်းလန်း၊ အိန္ဒိယနှင့် အခြားနေရာများသို့ ဧဝံဂေလိတရားကို ပြန့်ပွားစေခဲ့သည်။

2. **ပညာရေး**  

   ယောဟန် အေမို့စ် ကိုမီနီးယပ်စ်သည် ခေတ်သစ်ပညာရေး၏ ဖခင် (Father of Modern Education) အဖြစ် သတ်မှတ်ခံရသူဖြစ်ပြီး၊ Moravian များသည် ကျောင်းများနှင့် ပညာရေးအဖွဲ့အစည်းများကို တည်ထောင်ကာ လူတိုင်းအတွက် ပညာရေးအခွင့်အရေးကို မြှင့်တင်ခဲ့သည်။

3. **ဝတ်ပြုကိုးကွယ်မှု**  

   ၎င်းတို့သည် နှစ်ခြင်းနှင့် ပဉ္စလကမ္ဘာ (Lord’s Supper) ဟူသော ကိုယ်တော်၏ အခမ်းအနားနှစ်ခုကို လက်ခံကြသည်။ အထူးသဖြင့် "မေတ္တာစည်းဝါး" (Lovefeast) ဟု ခေါ်သော ရိုးရှင်းသော အစားအသောက်ခွဲဝေမှုကို ပြုလုပ်ကာ ညီအစ်ကိုမောင်နှမများ၏ စည်းလုံးမှုကို ဖော်ပြသည်။

### **လက်ရှိအနေအထား**

ယနေ့ခေတ်တွင် Moravian Church သည် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် အဖွဲ့ဝင် ၁ သန်းကျော် ရှိသည်။ ၎င်းတို့၏ အဓိကဗဟိုများမှာ အရှေ့အာဖရိက (အထူးသဖြင့် တန်ဇန်းနီးယား)၊ ကာရစ်ဘီယံဒေသ၊ တောင်အာဖရိက၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု (အထူးသဖြင့် ဝင်စတန်-ဆလင်နှင့် ဘက်သ်လီဟင်း၊ ပန်ဆယ်ဗေးနီးယား) တို့တွင် တည်ရှိသည်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စည်းလုံးညီညွတ်မှု (Unity) ကို ၂၄ ခုသော ပြည်နယ် (provinces) များဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး၊ ဆယ်နှစ်တစ်ကြိမ် ကျင်းပသော အထွေထွေညီလာခံ (General Synod) ဖြင့် အုပ်ချုပ်သည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် အဖွဲ့ဝင် ၆၀,၀၀၀ ခန့်သာ ရှိသော်လည်း၊ အာဖရိကနှင့် ကာရစ်ဘီယံဒေသများတွင် ၎င်းတို့၏ လွှမ်းမိုးမှုသည် ပိုမိုကြီးမားသည်။ ၎င်းတို့သည် ဆင်းရဲသူများနှင့် အထီးကျန်သူများထံ ဧဝံဂေလိတရားကို ယူဆောင်ရန် အထူးခေါ်တော်မူခြင်းကို ခံထားရသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။

### **အကျဉ်းချုပ်**

Moravian Brethren သည် ၁၄၅၇ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး၊ ယာန် ဟပ်စ်၏ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးမှ ဆင်းသက်လာသော ပရိုတက်စတင့် ဂိုဏ်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် ခရစ်တော်ဗဟိုပြုမှု၊ သမ္မာကျမ်းစာကို အခြေခံမှု၊ အာဏာမသုံးခြင်းနှင့် စည်းလုံးညီညွတ်မှုကို အလေးပေးသည်။ သမိုင်းတစ်လျှောက် နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုများကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသော်လည်း၊ ၁၈ ရာစုတွင် ဇင်ဇင်ဒေါ့ဖ်၏ ဦးဆောင်မှုဖြင့် ပြန်လည်ထွန်းကားခဲ့ပြီး၊ မစ်ရှင်နှင့် ပညာရေးလုပ်ငန်းများဖြင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်း ပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ၎င်းတို့သည် သေးငယ်သော ဂိုဏ်းတစ်ခုဖြစ်သော်လည်း၊ ၎င်းတို့၏ ဝိညာဉ်ရေးနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ အကျိုးသက်ရောက်မှုသည် ကြီးမားဆဲဖြစ်သည်။